ایرانی بدون ایدز

·         مقدمه

   در حال حاضر، بيماري ايدز، رتبة چهارم مرگ و مير در جهان و رتبه اول مرگ و مير در آفريقا را داراست و تا كنون 70- 65 ميليون نفر به آن مبتلا شده اند و 25 ميليون نفر نيز بر اثر اين بيماري جان خود را از دست داده اند. اولين مورد آلودگي به ويروس HIV در ايران در سال 1365 تشخيص داده شد. طبق آخرين آمار (منتشره توسط مرکز کنترل بيماري‌هاي وزارت بهداشت، در تاريخ31 خرداد 1385 )، شمار مبتلايان به HIV / ايدز در كشور به 13 هزار و 702 نفر افزايش يافت. از 13هزار و 702 مبتلا به HIV / ايدز در ايران، 12 هزار و 949 نفر مرد (5/94 درصد) و 753 نفر (5/5 درصد) زن هستند. بر اساس اعلام وزارت بهداشت، تاكنون يكهزار و 709 ايراني به علت ابتلا به ايدز جان خود را از دست داده‌اند كه از اين تعداد يكهزار و 647 نفر مرد و 62 نفر زن هستند. بر اساس تعداد موارد ابتلا به HIV بر حسب جنس و سن در ايران تا اول مهرماه 85، مردان ايراني رده سني 25 تا 34 سال با 4 هزار و 2 مبتلا بيشترين گروه درگير و آلوده به ويروس HIV هستند كه به ترتيب مردان گروه سني 35 تا 44 سال و 45 تا 54 ساله در رده‌هاي بعدي شيوع به لحاظ آلودگي به ويروس ايدز قرار دارند. بر اساس موارد ابتلا به HIV / ايدز برحسب جنس و راه انتقال در ايران تا ابتداي مهرماه جاري، راه انتقال 8 هزار و 849 فرد مبتلا به HIV / ايدز در ايران اعتياد تزريقي است (راه انتقال 6/64 درصد موارد) بوده و راه انتقال نامشخص (8/25 درصد)، راه انتقال تماس جنسي (4/7 درصد)، دريافت خون و فرآورده‌هاي خوني (8/1 درصد) و مادر به كودك (5/0 درصد) راه‌هاي انتقال HIV و ايدز در كشور گزارش شده است.

تخمين زده مي شود که روزانه بيش از 40نفر در ايران به ويروس ايدز مبتلا مي شوند و تعداد افراد مبتلا در ايران رقمي حدود 70 الي 80 هزار نفر مي باشد. رشد بيماري نگران كننده است به طوري كه تعداد موارد ثبت شده طي دو سال گذشته دو برابر شده است. ايدز فقط بيماران و نزديكان آنان را درگير نمي كند، بلکه آثار اقتصادي و اجتماعي آن (تحميل هزينه هاي سنگين به سيستم هاي بهداشتي – درماني، از دست رفتن نيروي كار به علت ناتواني و مرگ در نتيجه فقيرتر شدن كشورهاي فقير، افزايش كودكان بي سرپرست و افراد بي خانمان و ...) همة بخشهاي جامعه را درگير مي كند، در عين حال كه هيچ قشري از جامعه از خطر ابتلا مصون نيست. ايدز در بستر فقر و نابرابريهاي اجتماعي؛ از جمله تبعيض و خشونت عليه زنان و كودكان و به حاشيه راندن گروههاي اجتماعي خاص رشد مي كند. مبارزه با آن، جدا از مبارزه با زمينه هاي گسترش آن نيست و جز با مشاركت گستردة بخش هاي مختلف : دولت ها، سازمانهاي بين الم ل لي و جامعة مدني ممكن نمي باشد.

در دهه هاي اخير، مراکز تحقيقاتي و آموزشي به منظور مطالعه چندوجهي مسائل و موضوعات اجتماعي، به طور فزاينده اي به سمت تاسيس دپارتمان هاي بين رشته اي حرکت کرده اند. در حقيقت مرزهاي موجود ميان رشته هاي مختلف علمي کمرنگ شده و سعي مي شود با بهره گيري از امکانات رشته هاي مختلف، شناخت کامل تري نسبت به مسائل حاصل شود. هدف از آموزش با رويکرد بين رشته اي نيز، توزيع، ترويج و بهره گيري از مطالب و داده هاي نظري و مفهوميِ رشته هاي گوناگون است که حول محور مسائل و موضوعات مشترک، ادغام يافته اند. بررسي و مطالعه مسائل و موضوعات اجتماعي از منظر رشته هاي گوناگون مي تواند شناخت مناسب تري را در اختيار سياست گذاران و تصميم سازان اجتماعي قرار دهد تا برنامه ريزي اجتماعي واقع بينانه اي براي مواجه با مسائل اجتماعي داشته باشند. در اين خصوص، «بيماري ايدز» و پيامدهاي اجتماعي، اقتصادي، بهداشتي، روانشناختي، و ... مترتب بر آن يکي از موضوعاتي است که لزوم بررسي و مطالعه بين رشته اي را ملموس مي سازد.

با توجه به مسائل فوق، مطالعه و تحقيق در زمينه «ايدز»، صرفاً از منظري خاص و به اتکاء رشته هاي آکادميکِ جدا از هم نمي تواند بطور کامل پوشش دهندة تمامي ابعاد آن باشد. گوناگوني جوانب و پيامدهاي ناشي از ايدز و همچنين ارتباط متقابل با ساير مسائل اجتماعي، ضرورتِ مطالعات بين رشته اي را ايجاب مي کند. در اين راستا، موسسه مطالعات بين رشته اي انگاره پژوه فردا، دوره اي آموزشي در زمينه ايدز و مسائل مرتبط با حمايت صندوق جمعيت ملل متحد، برگزار کرد. هدف از برگزاري اين دوره، دستيابي به درک چندوجهي از «ايدز» و پيامدهاي اجتماعي، زيستي، رواني، اقتصادي، جنسيتي، و ... بود؛ که با مشارکت صاحبنظران رشته هاي مختلف و همکاري سازمانهاي ذيربط انجام شد.

·        شيوه اجراي دوره:

آموزش کارگاهي، روشي براي توليد و انتقال داده ها به صورتِ مشارکتي است. و از آنجايي که مطالعة بين رشته اي تنها از طريق فرايندي مشارکتي ميانِ صاحبنظران حوزه ها و رشته هاي مختلف دانش امکان پذير است، لذا تکنيک هاي تسهيلگريِ کارگاهي مي توانند کمک بسيار موثري در اين خصوص باشند. عموماً در روش هاي آموزش مشارکتي، دو نقش آموزشگر و تسهيلگر از يکديگر تمييز داده مي شوند؛ بدين معني که آموزشگر تنها موظف به انتقال داده ها و مطالب آموزشي است، و در مقابل، تسهيلگر وظيفه تنظيم مشارکتِ مخاطبان و تشويق خلاقيت آنها را بر عهده دارد. البته منظور اين نيست که آموزشگر و تسهيلگر الزاماً دو شخص مجزا باشند، بلکه يک نفر نيز مي تواند هر دو نقش را ايفا کند

در برگزاري دوره تا حد امکان از روش هاي مشارکتي استفاده شد، تکنيک هاي کارگاهي و بهره گيري گروه هاي کاري و نشست هاي تعاملي در کنار سخنراني ها از روش هاي اصلي برگزاري دوره بود. همچنين سعي مي شود با بهره گيري از ابزار کمک آموزشي به انتقال و تلفيق داده هاي آموزشي کمک شد. بعلاوه در روز پاياني دوره، جلسه اي با حضور 6تن از اساتيد، به همراه مخاطبان دوره با هدف تعامل و برقراري ارتباط و شناسايي نقاط مشترک و پيوندهاي مطالعاتي ميان رشته هاي گوناگون برگزار شد.

·         اساتيد دوره و نهادهاي مشارکت کننده

اين دوره با همکاري 10 تن از اساتيدِ صاحبنظر در زمينه مسائل پيرامون ايدز برگزار گرديد. ترکيبِ مدرسين انتخابي از اساتيد دانشگاه و فعالين مسائل اجتماعي بود که تا حد امکان تلاش موسسه بر آن بود تا روش آموزش با تکنيک هاي کارگاهي و مشارکتي برگزار شود. به همين دليل در کنار برخي از اساتيد، تسهيلگراني از سوي موسسه براي برقراري تعامل ميان استاد و مخاطبين مشخص گرديدند.

علاوه بر صندوق جمعيت ملل متحد (UNFPA) که حمايت مالي دوره را بر عهده داشت، سازمان ها و نهادهاي ديگري نيز در اين دوره همکاري داشتند:

• مشخصات مخاطبين دوره

از آنجايي که در برگزاري دوره اي بين رشته اي، مخاطبين / شرکت کنندگان بايد در سطحي متناسب با يکديگر قرار داشته باشند و بعلاوه از نظر دانسته هاي علمي نسبت به موضوع مورد مطالعه، از حداقلي از شناخت و حساسيت برخوردار باشند؛ لذا در برگزاري اين دوره آموزشي، مددکاران اجتماعي، و دانشجويان رشته مددکاري اجتماعي به عنوان مخاطبين اين دوره انتخاب شدند. تعداد 8 نفر از مخاطبين، از دانشجويان رشته مددکاري در مقاطع کارشناسي و کارشناسي ارشد دانشگاه هاي علامه طباطبايي و علوم بهزيستي با هماهنگي مسئولين ذيربط انتخاب شدند. ساير شرکت کنندگان در دوره (11نفر) مددکاراني بودند که از طريق ارتباط با مراکز، نهادها و سازمان هاي غير دولتي ذيربط معرفي گرديدند.

·         گزارشي از عناوين و موضوعات ارائه شده

جامعه شناسي ايدز

اقتصاد سياسي ايدز

مباحث پزشکي ايدز

ايدز و بهداشت جنسي

دولت، سياست ها و برنامه ها

ايدز و رسانه

اعتياد و ايدز

اصول مشاوره مددکاري

ايدز و زنان

ايدز و کودکان

ايدز و جوانان

·         چشم انداز آينده

با توجه به تجربيات حاصل از اين دوره و همچنين داده هاي بدست آمده در طي برگزاري جلسات و همچنين نشست پاياني دوره، اميد است که موسسه بتواند دوره اي تکميلي بر پايه اين اطلاعات طراحي و برنامه ريزي نمايد. در کنار اين مسئله، تدوين و پردازش اطلاعات و داده هاي حاصل از برگزاري دوره مي تواند بصورتِ طرحي مطالعاتي – پژوهشي از سوي موسسه برنامه ريزي گردد.

همچنين، در پايان هر جلسه از سلسله مباحث مطرح شده در دوره، پرسشنامه اي با هدف سنجش کيفيت و ارزيابي دوره ميان مخاطبين توزيع شد که برگزار کنندگان کارگاه با توجه به نظرات شرکت کنندگان به اشکالات و مسائل کارگاه پي بردند و به تدريج در طول برگزاري بسياري از اين نواقص برطرف گرديد. بعلاوه با استفاده از اين پرسشنامه ها، چکيده و مدلي از مباحث مطرح شده در گروههاي کاري بدست آمد که استخراج اين مطالب در آينده توسط موسسه انجام خواهد شد.